Səhiyyə xidmətinə diqqət 

Ötən günlərdə “Şərq qapısı” qəzetinin arxivini vərəqləyərkən qəzetin 25 noyabr 1992-ci il tarixli sayında dərc olunan “Səhiyyə xidmətinə diqqət” sərlövhəli müşavirə mətni ilə rastlaşdım. Həmin illəri bu gün müqayisə edərkən qazanılan uğurların miqyasını daha da aydın şəkildə dərk etdim. Yazıdakı ümidsizliyi ifadə edən fikirlərlə tanış olarkən inana bilmirsən ki, blokadanın yaratdığı ağır çətinliklərlə üz-üzə qalan bir məkan bu gün belə uca zirvəyə yüksəlib. Doğrudur, həmin müşavirədə diqqətə çatdırılan çatışmazlıqlar, əsasən, muxtar respublika səhiyyəsindəki mövcud şəraitsizlik müharibənin yaratdığı problemlərlə bağlı idi. Naxçıvanın dünəni ilə bu gününü müqayisə etmək üçün əvvəlcə həmin müşavirədə ulu öndərimiz Heydər Əliyevin dediyi fikirlərə diqqət yetirək:
“May ayının 18-dən bu günədək bizim sərhədlərimizdə, xüsusilə Sədərək bölgəsində müharibə gedir. Bu müharibə gah şiddətlənir, gah da zəifləyir. Amma bunun nəticəsində muxtar respublikanın ən böyük kəndlərindən olan Sədərək kəndinin əhalisi qaçqın vəziyyətindədir. Onlar erməni hücumlarından qorunmaq üçün öz kəndlərini məcburən tərk edərək çadırlarda yaşayırlar.
Qeyd etdiyim kimi, mayın 18-dən sonra bir çox kəndlərin sakinləri qaçqın vəziyyətindədir. Onlar çadırlarda, vaqonlarda yaşayırlar. Yaşayış şəraitində ərzaqla və tibbi xidmətlə təmin olunmalarında çox çətinliklər var. Sanitariya vəziyyətinin yaxşı olmaması müxtəlif xəstəliklərin meydana gəlməsi təhlükəsi yaradır. Bütün bunlarla yanaşı, mühüm vəzifə ondan ibarətdir ki, həm çadırda yaşayan qaçqınlara, həm də sərhəd döyüşlərində yaralananlara lazımi səviyyədə tibbi yardım göstərilsin. Lakin bu işdə çox ciddi nöqsanlar vardır. Bizim səhiyyə müəssisələri bərbad vəziyyətdədir. Onlar öz işlərini lazımi səviyyədə təşkil edə bilməyiblər. Ona görə də biz təcili olaraq fövqəladə tədbirlər görməliyik. Bu da ondan ibarətdir ki, biz bütün daxili imkanlardan istifadə edib qaçqınlara və yaralılara tibbi yardımı tələb olunan səviyyəyə qaldırmalıyıq”.

Sağlamlıq cəmiyyətin sərvətidir

Muxtar respublikamızda bu sərvəti qorumaq üçün geniş imkanlar yaradılıb

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərindən blokadaya salınan muxtar respublikamızda, demək olar ki, bütün sahələrdə vəziyyət çox ağır idi. Ermənilərin çirkin əməllərinə paralel olaraq mərkəzi hakimiyyətin də biganə münasibəti ucbatından, bir tərəfdən qədim diyarımızın işğal təhlükəsi ilə üz-üzə qalması, digər tərəfdən ərzaq qıtlığı, süfrəmizin əsas neməti olan çörəyə belə, həsrət qalmağımız, işığın, təbii qazın olmaması, bütün bunların fonunda təbiətin də bizi sınağa çəkməsi – yayın şiddətli istilər, qışın isə sərt şaxtalar ilə müşahidə edilməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirirdi.

Gözümü açandan kəndimizdəki həyətimizdə irigövdəli tut ağacları görmüşəm. Evimizdən isə heç vaxt tut qurusu və doşabı, mürəbbəsi əskik olmayıb. Həyətdəki tut ağacının ən böyüyünün altında qurulan taxt yazda, yayda, payızda istirahət yerimiz olub. Elə ki yay gəldi, samovar salıb, kəklikotulu çay dəmləyib tut ağacının kölgəsində əyləşməyin ayrı dadı var. Hələ böyük süfrələr açıb tut çırpmağı demirəm. Yayın cırhacırında gecələr bu ağacın altında yatdığımız günlər də az olmayıb. Hər dəfə bu ağacın kölgəsində əyləşəndə qonşuluqda yaşayan Sona nənənin şirin söhbətini dinləməkdən zövq alardıq. 

Müdriklərdən biri deyib ki, keçmişdən yazılanlar xatirələr, gələcəkdən yazılanlar arzular, bu gündən yazılanlar isə reallıqdır. Ona görə də bu gündən, reallıqdan yazmaq istəyirəm.
Artıq beş ilə yaxındır ki, əməkdaşı olduğum “Şərq qapısı” qəzetinə tələbə olanda – 2002-ci ildə, düz 18 il bundan əvvəl üz tutmuşdum. Həmin illərdə kiçik, şəraitsiz bir yerdə yerləşirdi redaksiya. Böyük bir binanın birinci mərtəbəsi, dar dəhlizlər, yarıişıqlı otaqlarda jurnalistlər günün nəbzini tutmağa, oxucu marağına uyğun yazılar qələmə almağa, uzun illərdən bu günə kimi qəzetin yaşatdığı adət və ənənələri qoruyub saxlamağa çalışırdılar.

Deyirlər ki, doğma el-obanın intizarı təkcə insanları göynətmir, ­sakinlərinin nəvazişinə, nəfəsinə həsrət qalmış ağacı, gülü-çiçəyi də qurudur. Torpaqlarımız işğala məruz qalandan, sakinlərimiz ata-baba yurdlarından didərgin düşəndən dağlarında, düzlərində bitən güllər, ağaclar  insanların getdikləri səmtə boylana-boylana qalır. Onlar da  doğmalarını axtarır, üzərində boy atdıqları torpağın əsl sahiblərinin nə zamansa gələcəklərini gözləyirlər...

Uzaqda, qəriblikdə, əsarətdə qalan bir yurd var!.. İllərdir, öz doğmalarının yolunu gözləyən, isti nəfəsindən uzaq qalan, yollara dikilən gözlərinə həsrət çökən bir yurd... Neçə vaxtdır ki, o yurdun dağlarının gözləri yolda, qulaqları səsdə qalıb. Başına od ələnir, zirvəsində ildırımlar çaxnaşır dağlarının. Artıq o dağlardan nə Xanın səsi ucalır, nə də Qarabağ şikəstəsi. Doğma insanlarının səsinə həsrət qalıb, düşmən əlində yad baxışları, yad nəfəsləri qəbul edə bilmir o dağlar… İllərdir, nə payızı payızdı , nə də ki yazı yaz Laçının...

Hər dəfə şimşək çaxması ilə yağan yaz yağışından sonra dağlarda, çəmənlərdə bitən saysız-hesabsız bitkiləri görəndə öz-özümə fikirləşirəm: Ana təbiət yurdumuzdan heç nəyi əsirgəməyib. Uca Yaradan bu diyarın insanlarına ruzilərini özlərindən əvvəl verib. Bu yurda elə səxavətlə min bir naz-nemət bəxş edib ki, yığıb istifadə etməklə bitmir, tükənmir. Belə isə həm də onların qədrini bilib, artıb çoxalmasının qayğısına qalsaq, bar-bərəkətimiz tükənməz, bu gözəl nemətlər hər zaman süfrələrimizin bəzəyi, canımızın sağlamlığı olar.

İllər öncə gözəl bir yaz səhərində hərbçi ailəsi kimi müvəqqəti yaşadığımız kənddən çox da uzaqda olmayan yaşıl dona bürünən uca dağları seyr edir, bura belə gözəldirsə, gör o dağların arxasında nələr var, – deyə düşünürdüm. O an hiss edirdim ki, qonşuluqda yaşayan qadın da dağlara baxıb sakitcə bu misraları deyir:

Sınıq körpü, sərhəddi-mülki İran,
Gülbatanı, Basarkeçər, İrəvan,
Qibləsidir Araz çayı, Naxçıvan,
Gündoğanı Arazla Kür qovşağı,
Cavanşirlər dastanıdır Qarabağ.

Bu mövsümdə hər dəfə yolum kəndimizə düşəndə mütləq ocaq qalayıb kətə bişirərəm. Bu dəfə də elə oldu. Yaşı 96-nı ötmüş nənəm deyər ki, dünyanın ən sevimli kababından doyanlar da kətəni görəndə yemək istəyər. İsti-isti içərisinə kərə yağı və ya xama qoyularaq sac, təndir  başında kətə yeməyin də öz ləzzəti var. Onun ən xoşladığı və “bu, çox  faydalı yeməkdir”, –  dediyi kətə xüsusi qaydada bişirilir. Nənə deyir ki, müxtəlif kətə xəmirləri eyni qaydada hazırlansa da, pencərlər fəqli olduğu üçün bişirməyin də  öz üsulu var. Dilbər nənə onun dediyi qaydada yoğurduğum xəmiri kündələməyimi istəyir. Kündələr hazır olana kimi bazardan alıb gətirdiyim cacığı, qirxbuğumu yuyub aşsüzənə tökürəm ki, suyu çəkilsin. Kənddən yığdığım salmancanı doğrayıb duzlayır, içərisinə soğan da qatıram ki, daha dadlı olsun.