Qədim Naxçıvan torpağı nələrə şahid olmadı, kimlər yetişmədi bu torpaqda. Bu torpağın dahi insanları dünyaya səs saldı. Onlar öz rəsm əsərləri, şeirləri, yaradıcılıqları siyasi qüdrəti ilə bu diyarın necə ulu olduğunu bütün dünyaya sübut etdilər. Onlardan biridir daim həqiqət axtarışında olan, bəşəri faciələri ürək ağrısı ilə qələmə alan, özü yozumları ilə milli ədəbiyyat köynəyində bəşəri ədəbiyyat yaradan böyük Azərbaycan yazıçısı Hüseyn Cavid.

İllər öncə yaşadığım, Füzuli rayonunun Alxanlı kəndində qonşuluqda  bir neçə ailə var idi. Onlara bəziləri məcburi köçkün bəziləri də qaçqın deyirdi. Özləri də bu kəlməni eşidəndə baxışları dəyişirdi. Bu kəlmələr onları çox incidirdi, amma ən çox həsrət incidirdi onları. Yurd həsrəti, evlərinin, obalarının düşmən nəfəsində qalmaq həsrəti. Sona xala Qubadlıda dünyaya göz açmışdı. Həmin gün – işğal günü yurdundan bir ovuc torpağı ovuclayıb kəlağayısının bir küncünə qoyub, düyünləyib özü ilə götürmüşdü. Gündə yüz dəfə o torpağı iyləyib ətrini duymasa, yaşaya bilməzdi. Vəsiyyət də edirdi ki, əgər mən dünyadan Qubadlını yenidən görməmiş köçsəm, bu torpağı sinəmə töküb dəfn edin məni. Düzdür, Azərbaycanın o başı da, bu başı da Vətəndir, ay qızım, amma insanın doğulub böyüdüyü yurdun yeri tam başqadır, – deyirdi həmişə.  

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev həmişə müəllim əməyini yüksək qiymətləndirirdi. Dahi şəxsiyyət öz müəllimlərini minnətdarlıqla xatırlayar, onların xidmətləri haqqında ürəkdolusu danışardı. Ulu öndər ölkəmizə rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə həmişə müəllimə hörmət və ehtiramla yanaşıb, onların maddi rifah halının qayğısına qalıb. 

“Mən yer üzündə müəllimdən yüksək ad tanımıram. Hər birimizdə müəllimin hərarətli qəlbinin bir zərrəciyi vardır. Məhz müəllim doğma yurdumuzu sevməyi, hamının rifahı naminə vicdanla işləməyi müdrikliklə və səbirlə bizə öyrətmiş və öyrədir. Hər birimizin öz müəllimi vardır və biz bütün ömrümüz boyu onun xatirəsini hörmətlə, minnətdarlıqla qəlbimizdə yaşadırıq”, – deyən dahi rəhbərin təhsil sahəsinə göstərdiyi diqqətin nəticəsidir ki, Azərbaycan müəlliminin yetişdirdiyi gənclər Vətən torpağının bir qarışı üçün canından keçdi, xalqımızın başını uca etdi. Bəli, müəllimlik şərəfli işdir.

Qədim Sədərəyin məğrur duruşlu bir kəndi var. Adı şəninə şeirlər yazılan, çoxyarpaqlı, iri, yamyaşıl qaraağacdan götürülən bu kənd dağlar arasındakı Qaraağac meşə zolağından, Hacı Heydər bağından başlayır. Sədərəyin düşmənlə ən yaxın mövqelərinin yerləşdiyi bu yaşayış məntəqəsinin hər daşı, hər qayasında bir igidin ayaq izləri var. Bu gün Vətənin başladığı yerdə – Sədərək rayonunun Qaraağac kəndində şəhid qanı ilə sulanan, zirvələrdə dalğalanan üçrəngli, ay-ulduzlu bayrağımıza baxanda qürurlanırıq. Bu dağlar, bu dərələr böyük tarix yaşayıb, çox müharibələr görüb, hamısından da alnıaçıq, üzüağ çıxıb.

Hər dəfə yolum Sədərək – Naxçıvan magistralının Kəngərli rayonunun Xok kəndi hissəsindən keçəndə yol kənarındakı məzarlıqda ayaq saxlayıram. Burada uyuyan, vüsalına çatmayan yeddi oğulun son mənzilində – məzarı  başında dayanıram. Onlara demək istədiyim sözləri misra-misra vərəqə köçürürəm. Məhz köçürürəm, nöqtəsinə, vergülünə toxunmadan, bir sözünü dəyişmədən  əzbər bildiyim bir şeir kimi...

Sizə kimdən danışım, kimdən deyim, bir əsr yaşayan, bir əsrdir, xalqı ilə nəfəs alan, dil açıb oxucuları ilə danışan, çətinliklərə baxmayaraq, durmadan, dayanmadan nəşr edilən, yurdunun gözəlliklərini, keşməkeşli günlərini, bugünkü qürurverici inkişafını öz səhifələrinə köçürən “Şərq qapısı” qəzetindən. Bu yurdda yaşayan elə bir ziyalı tapılmaz ki, heç olmasa bir neçə dəfə bu yüzyaşlı “qoca” ilə rastlaşmasın.

İllər öncə hər dəfə doğma diyara gələndə burada yaşayan qohum, tanışlar oradan ət məhsulları – əsasən də kolbasa gətirməyimi istəyirdilər. Amma bir neçə ildir ki, heç kim bunu istəmir. Bu hal mənə çox maraqlı gəldi və tanışlardan soruşanda ki, niyə heç biriniz ət məhsulları istəmirsiz, aldığım cavab, sözün düzü, marağıma səbəb oldu. Naxçıvana növbəti gəlişimdə burada istehsal olunan ət məhsullarının dadına baxdım. Doğrudan da, çox ləzzətli idi. Ət məhsulları kompleksi də istehsal və xidmət baxımından yüksək şəraitə malik bir müəssisədir. Artıq hər dəfə doğma diyarıma qonaq gələndə bu müəssisədə istehsal olunan müxtəlif çeşiddə keyfiyyətli ət və ət məhsullarından Bakıda yaşayan dost-tanışa sovqat aparıram. Bu sözləri Bakı şəhərində yaşayan və Naxçıvana qonaq gələn həmyerlimiz Əli Məmmədovdan eşidəndə bir anlıq keçmişə qayıdaram. Kolxoz, sovxoz vaxtlarına. Hansı ki çox işləsək də, südün qaymağını sovetlərin xəzinədarları, üzsüz hissəsini isə zəhmətkeşlər yeyirdi. Kolxozun əkin sahələri, tövlələri var-dövlətlə dolub-daşırdı. Amma insanlar o fermalardakı inəklərin nə ətindən, nə də ki südündən yetərincə faydalana bilirdi. Ümid qışa qalırdı ki, bəlkə, buz tutmuş yolda inəyin biri yıxılıb ayağını sındıra və kolxoz məcbur qalıb o inəyi kəsə və kənd sakinləri arasında bölə. Kolxozların tövlələri mal-qara ilə dolu olsa da, muxtar respublikamızda bir dənə belə olsa, ət məhsulları müəssisəsi yox idi. Bunun bir səbəbi var idi – asılılıq yaratmaq. Müstəqillik qazandığımız illərdən sonra hər sahədə olduğu kimi, bu istiqamətdə də xeyli iş gördülər. Həmin illərdə kimsə xeyir iş görəndə bir neçə gün əvvəldən Bakıya kolbasa sifarişi verməli olurdu. Bu gün isə tamam başqa bir mənzərə ilə qarşılaşırıq. Muxtar respublikamızda sahibkarlıq mühitinin formalaşması, iş adamları üçün əlverişli şəraitin yaradılması istiqamətində ardıcıl və məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Bunun nəticəsində əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi təmin olunub. İllər öncə ət məhsullarına olan tələbatımızı ödəmək, dadlı-tamlı bir məhsul əldə etmək üçün muxtar respublikadan kənara çıxırdıqsa, indi bunun tamam əksini görürük. Daxili bazarda yüksəkkeyfiyyətli ət məhsulları istehsal edilir. Bu gün Naxçıvanda istehsal olunan ət məhsulları respublikamızda və qonşu ölkələrdə adla deyilir. Artıq Naxçıvan brendlərinin arasında qovurma ilə yanaşı, burada istehsal edilən kolbasanın da adı çəkilir. Belə müəssisələrdən biri, “Gəmiqaya Ət Məhsulları” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti də dövlət qаyğısındаn bəhrələnmişdir. Babək rayonunun Qoşadizə kəndi ərazisində istеhsаl müəssisəsi üçün tоrpаq sаhəsi аyrılmış, 2012-ci ilin iyun ayından burаdа müasir layihə əsasında yеni ət məhsulları kompleksinin tikintisinə başlanılmış və 2013-cü ilin may ayında istifadəyə verilmişdir.

Naxçıvan dünən 

Yüz ildir ki, işıq üzü görən “Şərq qapısı” qəzetinin arxivini vərəqləyərkən qəzetin 9 fevral 1994-cü il tarixli sayında dərc edilmiş “İşsizlik” sərlövhəli məqalə ilə rastlaşdım. O anda bu gün qazanılan uğurların miqyasını bir daha xəyalıma gətirdim. Yazıdakı ümidsizliyi ifadə edən fikirlərlə tanış olarkən inana bilmirsən ki, blokadanın yaratdığı ağır çətinliklərlə üz-üzə qalan bir məkan bu gün belə bir zirvəyə yüksəlib. Məqalədə diqqətə çatdırılan çatışmazlıqlar, əsasən, blokada vəziyyətinə düşmüş və 70 il asılı iqtisadiyyat sistemi ilə idarə olunan Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı bütün müəssisələrin bağlanması səbəbi ilə vaxtilə mövcud olan problemlərdir. Gəlin, fikir bildirməyə tələsməyək. Naxçıvanın dünəni ilə bu gününü müqayisə etmək üçün əvvəlcə həmin məqalə ilə tanış olaq.