Son illər muxtar respublika iqtisadiyyatının dinamik inkişafı, tikilən yeni binalar, çəkilən yollar, bir sözlə, aparılan abadlıq və quruculuq işləri bütün bölgələrimizi əhatə edir. Babək rayonu da ötən 41 il ərzində böyük inkişaf yolu keçərək muxtar respublikamızın müasirləşən bölgələrindən birinə çevrilib. Rayon əhalisinin böyük əksəriyyətinin yaşadığı kənd yaşayış məntəqələri də Heydər Əliyev  ideyaları işığında bu gün hərtərəfli inkişaf edir, yeni görkəm alır. Belə yaşayış məntəqələrindən biri də Çeşməbasar kəndidir. 

Bu yaşayış məntəqəsi Naxçıvan-Ordubad avtomobil yolunun kənarında yerləşir. AMEA-nın müxbir üzvü, mərhum Adil Bağırov öz araşdırmalarında qeyd edir ki, “Çeşməbasar” “saf su”, “saf bulaq” mənasında işlənən toponimdir. Qədim tarixə malik Çeşməbasar kəndinin salınma tarixi dəqiq məlum deyil. XIX əsrə aid mənbələrdə toponimin “Çeşməsara” və “Çeşməbazar” variantlarına da rast gəlinir. Faktlar sübut edir ki, kənd tarixən mövcud olub, ancaq müxtəlif səbəblər üzündən bir neçə dəfə dağılıb, sonra burada həyat yenidən bərpa edilib. Kənd əhalisi bir müddət Araz kənarındakı keçmiş Yamxana kəndində məskən salıb, sonra öz kəndlərinə köçüb. Alim belə qənaətə gəlir ki, xalq etimologiyasına görə, Çeşməbasar “su basan yer” deməkdir. Mənbələrdə kəndin bulaq suyunun suvara bildiyi ərazidə yerləşdiyi üçün belə adlandırıldığı qeyd olunur. Digər tədqiqatçıların fikrincə isə, adın mənşəyi “çeşmə” (bulaq) və ­“basar” (ətraf ərazi) sözlərindən yaranıb, “bulaq ətrafı” mənasını verir. “Çeşməbasar” toponimi “bol, bolluq” anlamında işlənərək “saf su, saf bulaq, çoxlu çeşməsi, təmiz suyu olan yer” mənasını ifadə edir. Çeşməbasara yaxın ərazidə – Naxçıvanın 7 verstliyində dağ çayının axarı boyunca “Naxışnərgiz” adlı karbonat bulaqlara rast gəlinməsi və kənd ərazisindən bulağın çıxması bu adın yaranmasına səbəb olub...

Əsl sənətkar olmaq zamanı qabaqlamaq, özündən sonrakı nəsillər üçün bir məktəb, irs yaratmaqdır. Bu yol çox zəhmət, çalışmaq tələb etdiyi üçün insanların az qismi sənətin zirvəsinə ucala bilir. Bu fikirlərin ətrafında düşünərkən radiodan milli musiqi alətimiz olan tarın məftunedici səsini eşitdim. Biranlıq bütün fikirlərim dağıldı. Bu, orijinal, bənzərsiz bir ifa idi. İnsan ruhuna birbaşa təsir edən, vurduğu hər mizrabdan qəlbə qığılcım salan bu sənətkar kimdir görəsən? – deyə düşündüm. İfanı zövqlə dinləyə-dinləyə sonunu gözlədim. Məlum oldu ki, bu, hamımızın yaxşı tanıdığı, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Əkrəm Məmmədlinin ifasıdır. Əkrəm müəllimlə həmsöhbət olmaq və onun sənət yolu, musiqi mədəniyyətimizin bu günü haqqında məlumat almaq qərarına gəldim.

– Əkrəm müəllim, oxucularımız sizi ifalarınızdan yaxşı tanıyır. Ancaq mənim üçün də maraqlıdır, Əkrəm Məmmədli bu gün özünü necə təqdim edir?

– Desəm ki, tək tarzənəm, düzgün olmaz. Çünki həm də müəlliməm. Bununla yanaşı, orkestr üçün əsərlər işləmişəm, dirijorluq fəaliyyətim vardır və 30 ilə yaxın müddətdə Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasında bədii rəhbər vəzifəsində çalışmışam. Ancaq bütün bunları ümumiləşdirsək, deyə bilərəm ki, mən, ilk növbədə, bütün varlığımla musiqiçiyəm. Sadaladığım bütün bu fəaliyyət sahələrində qazandıqlarım üçün tarzənliyimə borcluyam. Başqa sahələrdə, ola bilsin ki, bu gün məndən daha yüksək xidmətləri olanlar vardır. Ancaq mən tarla yaşayıram və buna görə də Əkrəm Məmmədli özünü ilk olaraq tarzən kimi təqdim edir.

Uzaqda qalan kənd

Yurdçu kəndi ucqarda deyil. Amma uzun illər gözdənuzaq olub, könüldən də iraq. Bunun da öz səbəbi var. İriləşdirilmiş təsərrüfatlar təşkil ediləndə yurdçuluların təsərrüfatı Qarabağlar kəndindəki kolxozda birləşdirildi. Sonralar isə K.Marks adına sovxoza çevrildi. Elə bununla da onların gözdən uzaqlığı başlandı.

Əslinə baxanda Yurdçu kəndi düz yolun üstündədir. Amma rayondan təsərrüfata gələn rəhbər işçilər həmişə “lövbəri” Qarabağlarda salırdılar. Bir dəfə olsun, bu kəndin taleyi, adamların sosial həyatı ilə maraqlanan olmazdı. Əvvəllərdə kənddə olub-qalan nə vardısa, onlar da dəyərdən düşdü. Özü yaxında yerləşsə də, Yurdçu uzaqda qalmış kənd kimi yaddan çıxdı.
Buna görə də kənddə ərsəyə çatan cavanlar respublikanın, Rusiyanın şəhərlərinə axışdılar. Kəndin günləri yaman acınacaqlı idi. Sovxozda çalışanlar yalnız tütünçü qız-gəlinlər, bir də beş-altı nəfər əldən-ayaqdan düşmüş, ora-bura getməyə imkanı olmayan kişilər idi.

Qədim tarixə, zəngin mədəniyyətə, çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrinə malik Naxçıvan mürəkkəb, eyni zamanda şərəfli inkişaf və tərəqqi yolu keçib. Bu yurd yeri həmişə xalqımızın zəngin mədəni irsini layiqincə yaşadıb, yetirdiyi çox sayda görkəmli elm xadimləri, sənətkarları, tarixi şəxsiyyətləri ilə ölkəmizin sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi həyatında əvəzsiz rol oynayıb. Tanrının bir bəxşişi olan Naxçıvan Şərqlə Qərbin qovşağındadır. İqlimi, təbiəti, coğrafi mövqeyi ilə bu diyar həmişə uzun illərboyu müxtəlif geostrateji və geosiyasi maraqların ən çox kəsişdiyi nöqtələrdən biri olub. Hələ XX əsrin əvvəllərində sadalanan bu səbəblər Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanın muxtariyyət statusu qazanmasını vacib amilə çevirib. Tarixə nəzər salsaq, görərik ki, 1920-ci il aprelin 27-də bolşevik Rusiyası Azərbaycanı işğal edəndən sonra Naxçıvan diyarında ermənilər daha da fəallaşıb, qədim yurdun Ermənistana birləşdirilməsi üçün cəhdlər göstərilib. Həmin dövrdə Türkiyə ilə Cənubi Qafqaz respublikaları arasında həll olunmamış məsələlərin nizama salınması məqsədilə Moskva müqaviləsinin ardınca 1921-ci il oktyabrın 30-da Qars müqaviləsinin imzalanması ilə Naxçıvanın sərhədləri bir daha dəqiqləşdirilib.