İnkişaf edən cəmiyyətimizdə enerjiyə olan tələbat günü-gündən artmaqdadır. Təbii resurslar sonsuz olmadığı üçün müasir dövrdə alternativ enerji mənbələri vacib xarakter daşımağa başlayıb. Belə enerji mənbələri, bildiyimiz enerji resurslarından fərqli olaraq ətraf mühit və ekologiya üçün müsbət xarakter daşıyır. Buna görə də hazırda bir çox ölkələr alternativ enerji mənbələrindən istifadə etməkdədir.

Ötən ilin sonunda Dünya Enerji Konqresi alternativ enerjidən ən çox istifadə edən ölkələrin adlarını açıqlayıb. Siyahıda ilk yeri enerjisinin 59 faizini hidroelektrik stansiyalarından əldə edən İsveçrə tutur. Bu ölkə yalnız bir faiz təbii resurslar hesabına əldə olunan enerjidən istifadə edir. İkinci yer İsveçə məxsusdur. İsveç hökuməti istifadə etdiyi alternativ enerji mənbələri hesabına ekoloji çirklilikdən ən az əziyyət çəkən ölkədir. Neft ehtiyatları ilə zəngin olan Norveç dövləti isə alternativ enerji, xüsusilə də sudan əldə olunan enerjidən istifadə etməkdədir. Hazırda Norveç 98 faiz yenilənə bilən enerjidən istifadə edir. Ümumilikdə, bu sahədə ABŞ, Kanada, Almaniya, Finlandiya, Danimarka, İspaniya, Yaponiya və Çin kimi ölkələr də qabaqcıl mövqe tuturlar. Bu məlumatları bölüşməkdə məqsədimiz odur ki, adıçəkilən ölkələrdə yenilənən enerji mənbələrindən istifadə geniş yayılıb, eyni zamanda bu ölkələr iqtisadi cəhətdən kifayət qədər inkişaf etmiş ölkələrdir.

Muxtar respublika iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi istiqamətində görülən işlərin əsasını yerli resurslardan istifadə olunması ilə sahibkarlıq fəaliyyətinin genişləndirilməsi təşkil edir. Bu sahədə həyata keçirilən tədbirlər istehsal müəssisələrində müxtəlif növdə və çeşiddə məhsul istehsalına əlverişli şərait yaradır. Görülən işlərin nəticəsidir ki, bu gün artıq mənşəyi Naxçıvan olan məhsullar həm yerli, həm də regional bazarlarda özünə böyük istehlakçı kütləsi qazanıb. Son illər öz məhsulları ilə istehlakçılar arasında böyük rəğbət qazanan sahibkarlıq subyektlərindən biri də “Naxçıvan ­Məhsulları” publik hüquqi şəxsdir.  

Ötən dövrdə muxtar respublikamıza xas brend məhsullarla bazarı təmin etməyə çalışan bu müəssisə ixracyönümlü və rəqabətqabiliyyətli məhsullar istehsal etmək üzrə ixtisaslaşıb. Müəssisənin rəhbəri Vüsal Quliyev bizimlə söhbətində bildirdi ki, 2014-cü ildə təsis edilmiş “Naxçıvan Məhsulları” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti hazırda bir sıra kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və qablaşdırılması üzrə fəaliyyət göstərir. 2016-cı ildən isə həm də dövlət müəssisə və təşkilatlarını ərzaq məhsulları ilə mərkəzləşdirilmiş qaydada təmin edir.

Bu gün dünyanın 125 ölkəsində 4 milyon hektar sahədə becərilən  tütün dünya üzrə istifadə olunan kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələrinin 1 faizini təşkil  etsə də, ən  gəlirli  sahələr  arasında  yer  alıb.  Əhalisinin sayı 7 milyardı keçən Yer kürəsində tütün sektoru ən böyük sənaye sahələrindən biridir. Dünyada gün ərzində satış dəyəri, təxminən, 5 milyard  dollar  olan  tütün ticarətindən  illik  qazanc 1 trilyonu keçib. Dünya tütün istehsalçıları arasında Azərbaycanın da müəyyən qədər payı var. Ötən əsrin 70-80-ci illərində respublikamızda tütünçülük güclü inkişaf edib, bu sahədən yaxşı gəlir götürülüb. 1980-ci ildə tütün istehsalı ən yüksək həddə – 60 min tona çatdırılıb. 

Muxtar respublikada da tütünçülüyün sürətli inkişafı ötən əsrin 70-80-ci illərinə təsadüf edir. Həmin dövrdə tütünçülük əhalinin əsas məşğuliyyəti və gəlir mənbəyi hesab olunurdu. Muxtar respublikada tütün istehsalının həcmi 1977-ci ildə ən yüksək səviyyəyə – 9739 tona çatmışdı. O da vurğulanmalıdır ki, tütünçülüyün inkişaf etdirilməsində muxtar respublikada fəaliyyət göstərmiş Tütün Fermentasiya Zavodunun böyük rolu olub.

Dövlət büdcəsinə vergi daxilolmalarının təmin edilməsi, vergitutma bazasının genişləndirilməsi, səmərəli vergi inzi­batçılığının və vergi nəzarətinin həyata keçirilməsi, vergi qanunvericiliyinə edilmiş dəyişikliklərdən irəli gələrək vergi uçotunun düzgün qurulması Vergilər Nazirliyinin əsas fəaliyyət istiqamətləridir. 2019-cu ilin əvvəlindən vergi yükünün azaldılması və yeni vergi güzəştlərinin tətbiqinə baxmayaraq, istər vergi daxilolmalarında, istərsə də ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə əhəmiyyətli artım olub. Ötən dövr ərzində vergi intizamının daha da gücləndirilməsi, vətəndaşlarda vergi qanunvericiliyinə hörmətlə yanaşmaq və əməl etmək bacarığı öz müsbət nəticələrini verib. Belə ki, 2019-cu ilin birinci yarım ili ərzində Naxçıvan Muxtar Respublikası Vergilər Nazirliyi üzrə müəyyənləşdirilmiş proqnoz 108,7 faiz icra edilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 15,7 faiz çoxdur. Daxil olmuş vəsaitlərin mənbəyinə gəldikdə isə onların 36,8 faizi dövlət sektorunun, 63,2 faizi isə özəl sektorun payına düşüb. Özəl sektor üzrə daxilolmalar ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 20,6 faiz artıb.
Ölkəmizdə işləyənlərin sosial müdafiəsi məcburi sosial sığortalanma əsasında aparılır və təyin edilən sosial ödənişlərə uyğun olaraq şəxslər sosial risklərlə qarşılaşdıqda (pensiya yaşına çatmaq, əlil olmaq, ailə başçısını itirmək və sair) sosial sığorta ödəmələrini almaq hüququna malik olurlar. 2019-cu ilin birinci yarım ili ərzində məcburi dövlət sosial sığorta ödəmələri sahəsində vətəndaşlarla və vergiödəyiciləri ilə keçirilən maarifləndirici görüşlərin nəticəsidir ki, bu sahədə vergi daxilolmaları əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Belə ki, qeyd olunan dövr ərzində məcburi dövlət sosial sığorta haqları üzrə proqnoza 144,8 faiz, işsiz­likdən sığorta üzrə proqnoza isə 139,5 faiz əməl edilib.

Bura təbiətin qoynuna tələsənlərin “məkanıdır”

Yaşıl rənglərin ən gözəlidir, – desəm, yanılmaram. Çünki ana təbiətimizin rəngidir bu rəng. Yazın əvvəlindən torpağın bağrını yarıb çölü-düzü, dağı-daşı bəzəyən yaşıl çəmən daha sonra digər rənglərə öz qoynunda yer verir. Ağ, sarı, qırmızı, bənövşəyi gül-çiçəklə bu yaşıl çəmən insan ruhunun həmdəminə, məlhəminə çevrilir. Bəlkə, elə buna görədir ki, insanlar yaşıl rəngin vurğunudurlar. Füsunkar təbiətə malik muxtar respublikamızda son 25 ilə yaxın bir dövrdə iməciliklər yolu ilə salınan yaşıllıqlar, yaradılan gülkarlıqlar bu diyarı indi bağlar, güllər-çiçəklər məkanına çevirib. Ulu Yaradan ucqar kəndlərimizə, yaylaqlarımıza, dağlarımıza təbiətin əvəzsiz yaşıl görüntülərini bəxş etsə də, bunu deməyi özümə mənəvi borc bilirəm ki, şəhər və rayon mərkəzlərində, aran kəndlərimizdə yaşıllıqlar illər öncə bu qədər deyildi. Ötən illər yaşıllaşdırma sahəsində görülən işlər, sözün həqiqi mənasında, Naxçıvanımızın iqlimini dəyişib. Artıq burada şəhərlər, rayonlar da dəniz səviyyəsindən yüz metrlərlə yüksəklikdə yerləşən kəndlərimiz, yaylaqlarımız qədər yaşıl, yaşıl olduğu üçün də bol oksigenli, təmiz havalıdır. Yaşıllaşdırma ilə bağlı son illərin statistik məlumatlarına baxılarsa, sözsüz, digər məmləkətlər, şəhərlər diyarımızın kölgəsində qalar.  

 Elə bu düşüncələrlə yolumu yeni ağac, gülyetişdirmə sahəsindən – “İqlim otağı”ndan saldım. Ömrünün fidan çağını yaşayan güllərin, ağacların “məkanı” məni xəyalən 1990-cı illərə apardı – muxtar respublikamızın blokadaya salındığı ilk illərə. Elektrik enerjisinin, təbii qazın kəsilməsi səbəbindən bağ-bağçalarımızda, yol kənarlarında, meşələrdə, sanki biləyimizi kəsirmiş kimi doğrayıb sobamıza qoyduğumuz, kötüyü “qan ağlayan” ağacları xatırlayır, bir də bu gün diyarımızda hara üz tutsan, çiyin-çiyinə vermiş, bir-birinə hayan, qol-qanad ağacları, bütün bunların fonunda əsrarəngiz yaşıllıqları göz önünə gətirirəm. Qonşumuz Həsən kişinin o illərdə həyətindəki ağaclar kəsilərkən göz yaşlarını xatırlayıram. Biz milli dəyərlərimizə görə “Kişi ağlamaz”, – deyə tərbiyə almışıq. Həsən kişi ağlayanda böyüklərimdən eşitdiyim bu sözləri xatırlayır, “Kişi də ağlayar?” – deyə düşünürdüm. Ondan ağlamasının səbəbini soruşanda verdiyi cavabı da yaxşı xatırlayıram: “Gəlin kəsin mənim əllərimi, amma ata-babamın saldığı, vedrə-vedrə su daşıyıb dibinə tökərək böyütdüyü ağacları kəsməyin. Bu ağaclara endirilən balta, sanki köksümə saplanır”. Bir qədər sonra çarəsizlikdən Həsən kişinin özünün əlinə balta götürdüyünü görəndə bütün qonşuların ağladığı isə blokadanın acılarına şahid gəncliyimin ən məyus­edici xatirəsidir.